Ιερός Ναός Αγών Κωνσταντίνου και Ελένης Πειραιώς

Ο Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, την δεκαετία του '50

του Στέφανου Μίλεση

Ο Άγιος Κωνσταντίνος Πειραιώς οικοδομήθηκε στο οικοδομικό τετράγωνο με αριθμό 16 της Πλατείας Κοραή, σύμφωνα με το πολεοδομικό σχέδιο της εποχής και έλαβε το όνομα Ιερός Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης

Το οικόπεδο που οικοδομήθηκε παραχωρήθηκε αρχικά από το Δημόσιο προς τον Δήμο Πειραιώς και ο Δήμος αποδέχθηκε την δωρεά αυτή, αν και γνώριζε ότι εκκρεμεί αγωγή κατά του δημοσίου, από έναν Αθηναίο στην καταγωγή με το όνομα Παναγή Κυριακού, που ο Δήμος όμως αποδέχθηκε την παραχώρηση αναλαμβάνοντας παράλληλα την αντιπροσώπευση στην δικαστική διαδικασία αντί του δημοσίου. Αυτή η "ειδική" αποδοχή δωρεάς εκ μέρους του Δήμου Πειραιώς, έγινε κάτω από την επιτακτική ανάγκη, να ιδρυθεί στο σημείο εκείνο ένας ναός, για να εξυπηρετεί μεγάλο τμήμα πληθυσμού της πόλεως και ειδικά την χιώτικη συνοικία που στερείτο εκκλησίας. 

Ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης ομοιάζει με την Μητρόπολη Αθηνών

Ο Τρύφων Μουτζόπουλος,  ο Δήμαρχος που επί των ημερών του έγιναν τα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα έργα, δεν δίστασε παρά την εκκρεμότητα της δίκης, να ανεγείρει το ναό αυτόν καθώς ήταν Δήμαρχος που τολμούσε, όπως το είχε αποδείξει και στις περιπτώσεις με το Βασιλικό Περίπτερο, το Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα κ.ά. 

Και ενώ η διαρκούσε η δίκη μεταξύ Δήμου και Παναγή Κυριάκου, παρενέβη η Ζαμπελού που ήταν χήρα του γνωστού στον Πειραιά Χιώτη Έμπορα Ηλία Βάβουλα η οποία δήλωνε ότι αυτή και ο σύζυγός της ήταν οι κύριοι της διεκδικούμενης έκτασης!

Το αποτέλεσμα του δικαστικού αυτού αγώνα, ήταν να δικαιωθεί η Ζαμπελού Βάβουλα με απόφαση του Εφετείου Αθηνών το 1880 όχι μόνο για το οικόπεδο που ανεγέρθη ο Ναός, αλλά και για την πέριξ αυτού έκταση. Από την έκταση που κέρδισε δικαστικώς η Ζαμπελού (χήρα Βάβουλα), ένα μέρος το χάρισε στον γαμπρό της εγγονής της Νικόλαο Αξελό. Μέσα στην έκταση αυτή βρίσκονταν και ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου!

Τότε παρενέβη ο Τρύφων Μουτζόπουλος και με πολλούς κόπους, κατόρθωσε να συμβιβάσει άπαντες και να υπογράψουν το 1883 συμβόλαιο (Συμβολαιογράφο Πειραιώς Ι. Σωτηρόπουλο) με το οποίο παραιτούνταν όλοι από οποιαδήποτε αξίωση επί του οικοπέδου που ανεγέρθηκε ο ναός και μάλιστα παραχώρησαν επιπλέον για κάλυψη των αναγκών του και το προς βορρά οικόπεδο (αυτό που βρίσκεται στις οδούς Καραΐσκου, Τσαμαδού και Αλκιβιάδου). Ο Τρ. Μουτζόπουλος όμως για να το πετύχει αυτό παραχώρησε στην Ζαμπελού Βάβουλα άλλο οικόπεδο (αυτό που κτίστηκε η οικία Αξελού, στις οδούς Αλκιβιάδου και Τσαμαδού) καθώς και άλλα δύο οικόπεδα στον Πειραιά στην Θέση Λάκκα Βάβουλα.


1932 - Εκλογές στις οποίες ο Άγιος Κωνσταντίνος χρησιμοποιείται ως εκλογικό κέντρο


Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Πειραιώς



Η ανταλλαγή αυτή, δωρεά και παραχώρηση ταυτόχρονα με τις οποίες ο Τρύφων Μουτζόπουλος πέτυχε τα μέγιστα για την πόλη του, εγκρίθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά το 1883 
Όσον αφορά το ναό σαν οικοδόμημα, ο θεμέλιος λίθος του τέθηκε στις 2 Ιουλίου του 1878 από τον Τρύφωνα Μουτζόπουλο, ενώ τα εγκαίνια του έγιναν το 1887. Ο ναός είχε περατωθεί πολύ πριν, αλλά τα εγκαίνια ανέμεναν την επίλυση της διαφοράς που αναφέραμε ανωτέρω, ώστε να έχουν πανηγυρικό χαρακτήρα. Τα πρώτα χρόνια οικοδόμησης η εκκλησία αναφερόταν ως "νέα εκκλησία" στο κέντρο της πόλης και η πρώτη αναφορά περί του ονόματος σημειώνεται το 1883, προς τιμή του αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης. 

Είναι ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του Πειραιά χωρητικότητας 1200 ατόμων. Κατασκευάστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμου, με μηχανικό τον Παναγιώτη Ζίζηλα. Ο ίδιος αρχιτέκτονας ο Πειραιώτης με Υδραϊκή καταγωγή Ι. Λαζαρίμος είναι αυτός που στον Πειραιά επίσης έχει οικοδομήσει τον Άγιο Νικόλαο (σε αντικατάσταση του παλαιού μικρότερου), το Δημοτικό Θέατρο και άλλα σημαντικά οικοδομήματα της πόλης.


Ο Ι.Ν. Αγίου Κωνσταντίνου τότε και σήμερα (Έκδοση ναού, ημερολόγιο 2019)
 
Μια ακόμα αντιπαραβολή του τοπίου όπως έχει διαμορφωθεί από τα έργα του Μετρό


Ο ναός αυτός θα προσφέρει σημαντικό έργο στα χρόνια που ακολούθησαν την καταστροφή του 1922 ενώ το 1934 λειτούργησε εντός αυτού το πρώτο διδακτήριο του Νυχτερινού Γυμνασίου Πειραιά. Με τον βομβαρδισμό του Πειραιά στις 11 Ιανουαρίου του 1944, που καταστράφηκε ο μητροπολιτικός ναός Πειραιά η Αγία Τριάδα, ο Ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης έγινε ο Καθεδρικός Ναός του Πειραιά.

Η πλατεία που είναι μπροστά από τον ναό, ήταν παλαιότερα γνωστή ως Χιώτικη πλατεία από τους Χιώτες που αποτέλεσαν τον πυρήνα του Πειραιά (μαζί με τους Υδραίους). 
Η θέα από τα σκαλιά της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου με το ανακαινισμένο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά στο βάθος και την πλατεία όπως είχε διαμορφωθεί λίγο πριν από τα έργα "Μετρό".

Μπροστά και δεξιά από το ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στεγάστηκε επί της οικίας Κολοσούκα, από το 1893 μέχρι το 1900 το Λύκειο του Ζήση Αγραφιώτη (Λύκειο Πλάτων αργότερα).


Λύκειο Ζήση Αγραφιώτη δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου Πειραιώς

Κοντά στο ναό του Αγίου Κωνσταντίνου βρέθηκε μια επιγραφή που αναφέρεται στο μυθικό Μούνιχο, ήρωα του λόφου της Μουνιχίας.

Η οδός που ξεκινά από το Ναό με κατεύθυνση προς το λιμάνι, πήρε το όνομα "οδός Αγίου Κωνσταντίνου", το κομμάτι όμως που βρίσκεται στο πλάι του Δημοτικού Θεάτρου και σχηματίζει μια μικρή πλατεία, έλαβε το όνομα "Πλατεία Παύλου Μπακογιάννη" κατά την προσφιλή συνήθεια όλων των Δημάρχων Πειραιά να μετονομάζουν ιστορικές πλατείες και δρόμους κατά βούλησή τους, χωρίς να σέβονται την ιστορία και την συνέχεια της πόλης. 


Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου φωτογραφημένη από την οδό Τζαβέλα το 1975

Το συντριβάνι που κάποτε υπήρχε μπροστά από την εκκλησία (1975)
 
Ο Άγιος Κωνσταντίνος λίγο πριν τα έργα του Μετρό


Γενική άποψη του περιβάλλοντα χώρου της εκκλησίας 

Εορτασμός Αγίου Κωνσταντίνου 21 Μαΐου 1935

Το σχέδιο του ναού του Αγίου Κωνσταντίνου θυμίζει πολύ εξωτερικά τον Μητροπολιτικό Ναό της Αθήνας.

Αξιόλογο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εσωτερικός διάκοσμος του ναού καθώς συμμετείχαν αναγνωρισμένοι αγιογράφοι και γλύπτες όπως ο Δ. Γεωργαντάς, ο Κ. Πρινόπουλος και κύρια ο Πολυχρόνης Λεμπέσης


Ο πανέμορφος εσωτερικός διάκοσμος του Ναού
Η σημασία της εκκλησίας στα κοινωνικά δρώμενα φαίνεται από το πλήθος των δωρεών και των αφιερωμάτων πολλά από τα οποία διασώζονται μέχρι και σήμερα. Χαρακτηριστικά αναφέρω μερικά όπως καταγράφονται στο αναμνηστικό φυλλάδιο για τα 140 χρόνια λειτουργίας του ναού:

Τον ξυλόγλυπτο Επιτάφιο (Δωρεά αδελφών Σπυρίδωνος Ηλία και Αλεξάνδρου Μεταξά εν έτει 1897)
Μαρμάρινα προσκυνητάρια της κοιμήσεως της Θεοτόκου (Δωρεά του συνδέσμου των εν Πειραιεί Ανδρίων εν έτει 1895)
Της Πεντηκοστής (Δωρεά Αδελφότητας των Σιδηροχυτών ο "Ήφαιστος" εν έτει 1896)
Της Υπαπαντής (Δωρεά αδελφών Παν. Παρασκευοπούλου Γεν. Προξένου Ελλάδος και Ιωαν. Παρασκευοπούλου εν έτει 1884)
Των Αγίων Δέκα Μαρτύρων των εν Κρήτη (Δωρεά των εν Πειραιεί Κρητών εν έτει 1895)
Των Αγίων Αναργύρων (Δωρεά Συνδέσμου Οινοπαντοπωλών εν έτει 1905) κ.α.

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"