Ο Λαμαρτίνος στον Πειραιά του 1832

του Στέφανου Μίλεση

Στις 19 Αυγούστου του 1832 στις 8 το πρωί αποβιβάζεται στον Πειραιά ο Γάλλος ποιητής Λαμαρτίνος συνοδεία φίλων του. 

Ο ιστοριογράφος, λογοτέχνης και πολιτικός Αλφόνς Ντε Λαμαρτίν γνωστός στην Ελλάδα με το ελληνοποιημένο, κατά τις συνήθειες τις εποχής, Λαμαρτίνος αποτελεί σήμερα έναν από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του ρομαντισμού της Γαλλίας. Με τη βοήθεια ενός από την παρέα των φίλων του, του ιατρού Ντελαρουαγιέρ βγαίνει από το βάρκα που αποβιβάζει την παρέα στην πειραϊκή γη, αφού η προσέγγιση πλοίου απευθείας στην ακτή, είναι φυσικά ακόμα αδύνατη.

Μετά από κάποιες συνεννοήσεις με τους ελάχιστους κατοίκους του πειραϊκού λιμένα, καταφέρνουν να προμηθευτούν άλογα για να ανέβουν στην Αθήνα όπου ήταν και ο προορισμός τους. Η συμφωνία με τους Έλληνες του λιμανιού για την προμήθεια αλόγων, όπως γράφει στο δικό του ημερολόγιο ο ιατρός Ντελαρουαγιέρ, στην κυριολεξία ήταν κακή, καθώς επρόκειτο για παλιάλογα τα οποία έφεραν κάτι χονδροκαμωμένες σέλες που προκαλούσαν στους αναβάτες τα γέλια καθώς τους ανάγκαζαν να ιππεύουν με αστείο τρόπο. Οι αναβατήρες των αλόγων ήταν φτιαγμένοι από σχοινιά και ο Λαμαρτίνος ήταν λυπημένος που θα κάλυπτε την απόσταση Πειραιά – Αθήνα ιππεύοντας σε τέτοιες συνθήκες.

Η πρόχειρη αυτή ιππασία λέει ο Ντελαρουαγιέρ φαίνεται ότι του χάλασε το κέφι η οποία μετέτρεψε την αδημονία να δει από κοντά την Ακρόπολη σε δυσφορία όσο περνούσε η ώρα και η συγκεκριμένη ιππασία κούραζε ολοένα και περισσότερο τους αναβάτες. Και σα να μην τους έφτανε μόνο αυτό, αλλά όσο κάλπαζαν στις ερημικές εκτάσεις μεταξύ των δύο πόλεων, ο ήλιος χάθηκε πίσω από πυκνά σύννεφα μειώνοντας λάμψη του λευκού μαρμάρου του Παρθενώνα, αυτή τη λάμψη που συνήθως προκαλούσε δέος σε όποιον την έβλεπε για πρώτη φορά από μακριά.

Δυστυχώς όμως όσο κι αν έψαχνε ο Ντελαρουαγιέρ τις αιτίες για να περιγράψει τη δυσφορία του Λαμαρτίνου αυτή δεν βρισκόταν ούτε στις αδυνατισμένα άλογα, ούτε στις κακές σέλες και στα αναβατόρια, πολύ περισσότερο δεν βρισκόταν στην απουσία ήλιου την ημέρα εκείνη. 

Η αλήθεια δυστυχώς κρυβόταν στα ίδια τα αισθήματα που έτρεφε ο Λαμαρτίνος για την Ελλάδα και τους Έλληνες. Μπαίνοντας στην πόλη της Αθήνας από τον δρόμο της Ελευσίνας όπως είχε κάνει λίγα χρόνια μόλις πριν, ο συμπατριώτης του Σατωβριάνδος, ο Λαμαρτίνος βρήκε την πόλη των Αθηνών άσχημη και αδιάφορη. Τον υποδέχθηκε ο Πρόξενος της Αθήνας Γκρόπιους ο οποίος πρότεινε στον Λαμαρτίνο μια επίσκεψη στο Θησείο που ο Γάλλος ποιητής βρήκε επίσης αδιάφορο.

Η μόνη τοποθεσία που κίνησε το ενδιαφέρον του Λαμαρτίνου ήταν ο λόφος της Πνύκας κι αυτό όχι τυχαία, αλλά διότι την εποχή εκείνη ο Λαμαρτίνος είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον να εμπλακεί στην πολιτική δράση –ήταν υποψήφιος Βουλευτής- και υπό αυτό και μόνο το πρίσμα βρήκε ιδιαιτέρως ενδιαφέρον στο σημείο εκείνο από όπου οι πολιτικοί στην αρχαιότητα εκφωνούσαν τους περίφημους λόγους τους.

Η αναφορά στην ιδιότητα του Λαμαρτίνου ως πολιτικού όταν επισκέφθηκε την Ελλάδα, είναι φυσικά λανθασμένη. Ο Λαμαρτίνος εξελέγη βουλευτής το 1833. Όταν επισκέφθηκε την Ελλάδα δεν ήταν ακόμα εκλεγμένος. Κατά τη διάρκεια της πολιτικής του θητείας αγωνίστηκε με όλες του της δυνάμεις για την κατάργηση της δουλείας, την κατάργηση της θανατικής ποινής, για την ελευθερία του Τύπου, το δικαίωμα στην εργασία, τα οποία θα λέγαμε ότι πέτυχε. Ασχολήθηκε με την πολιτική ως το 1848 έτος που αποχώρησε και αφοσιώθηκε στην λογοτεχνία. 

Στις 20 Αυγούστου του 1832 στις 5 η ώρα το πρωί (την επομένη δηλαδή ημέρα της άφιξής του) για να αποφύγουν τους καυτές ακτίνες του ήλιου Λαμαρτίνος και Γκρόπιους ανέβηκαν στην Ακρόπολη. Εκεί ο Λαμαρτίνος μαγεύτηκε από αυτό που αντίκρισε. Τα αισθήματά του μετεβλήθησαν μεμιάς και μαγεμένος θα γράψει αργότερα «Είδος θείας αποκάλυψης της ιδεώδους ωραιότητας…». Έκθαμβος διατύπωσε την ερώτηση «Πότε θα βρεθεί εκ νέου παρόμοια εποχή και παρόμοιος λαός;».

Η επίσκεψη του Λαμαρτίνου στην Ελλάδα αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου ταξιδιού στην Ανατολή. Το ταξίδι αυτό θα αποτελέσει και το θέμα του πρώτου του πεζού έργου με τίτλο «Ταξίδι στην Ανατολή». Από αυτό το ταξίδι όμως εκείνο που θα τον μαγέψει περισσότερο είναι η Τουρκία. Για αυτό και το 1854 θα συγγράψει το έργο «Ιστορία της Τουρκίας». 

Ο φιλοτουρκισμός του Λαμαρτίνου παραλίγο να εξαργυρωθεί εκ μέρους την Τουρκίας όταν ο ίδιος εξέφρασε την επιθυμία να εγκατασταθεί μόνιμα στον Μαρμαρά. Τότε ο Βεζίρης ο Μουσταφά Ρεσίτ Πασάς προσπάθησε να του παραχωρήσει μια μεγάλη έκταση γης για 25 χρόνια, το μίσθωμα της οποίας θα κατέβαλε το Υπουργείο Οικονομικών της Τουρκίας. Το σχέδιο αυτό δεν επιτεύχθηκε. Ο Λαμαρτίνος από το 1851 και ύστερα υπέφερε από φτώχεια, χάνοντας τη σύζυγό του μετά από επώδυνη ασθένεια. Το 1869 πέθανε και ο ίδιος στο Παρίσι γράφοντας αδιάκοπα έργα κατόπιν παραγγελίας για να εξοικονομεί τους ελάχιστους και μοναδικούς πόρους διαβίωσης.    

Διαβάστε επίσης:

Οδοιπορικό στον Πειραιά του Σατωβριάνδου

Ο Πειραιάς του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν